Ελληνικό ιστολόγιο.
Με αποδέκτη αυτών που θα γράψω παρακάτω πρώτα τον υποφαινόμενο, αναρωτιέμαι αν φταίει μόνο η ανθελληνική, "κεμαλική" στάση της Δραγώνα, της Διαμαντοπούλου, του κάθε Τρεμόπουλου, Καφετζόπουλου και κάθε άλλου νεοταξικού ερπετού που "απαιτεί" την " κεμαλοποίηση", πέραν των τούρκων πρακτόρων που ευλόγως προσπαθούν να αφελληνίσουν την Θράκη;
Μήπως έχουμε αφήσει μόνους τους να αγωνίζονται μια χούφτα ανθρώπων-ηρώων σαν την Χαρά Νικοπούλου;
Μήπως δηλαδή με το να ξεχνάμε όσα ελεύθερα ιστολόγια και ιστοσελίδες έχουμε παραμείνει, τις ημέρες απελευθερώσεως των πόλεων της Θράκης ούτε εμείς βοηθάμε όσο θα μπορούσαμε σαν ανάχωμα στην ξέφρενη ενδοτικότητα; (όσο ακόμα υπάρχουμε σαν ιστολόγια)
14η Μαΐου ημέρα απελευθερώσεως Αλεξανδρουπόλεως - Κομοτηνής
Χρονικό της απελευθέρωσης της Κομοτηνής
Του Γιώργου Δ. Κεμαλάκη
Βρισκόμαστε στα 1920. Είναι άνοιξη. Ο ήλιος ρίχνει τις ζωογόνες αχτίνες του και δίνει ζωή στα πάντα. Οι Θρακιώτες δεν αισθάνονται την χαρά της άνοιξης, γιατί η ιδιόρρυθμη διασυμμαχική κατοχή που τους εξασφαλίζει την με όρους λευτεριά τους, η λύπη και η αγωνία νεκρώνουν όλες τις άλλες αισθήσεις. Αυτήν την αγωνιώδη ερημιά αναταράζει, που και που, ένας ανάλαφρος άνεμος ελπίδας από το 1919 μέσα από το περιλάλητο διασυμμαχικό καθεστώς. Ο Ελληνικός στρατός έστησε περήφανα τη γαλανόλευκη και στρατοπέδευσε στους Τοξότες ύστερα από την ανακωχή του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Εκεί συγκεντρώθηκαν και οι περισσότεροι κάτοικοι των θρακικών περιοχών, που είχαν ξερριζωθεί από τα πατρικά τους σπίτια με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου.Όλοι οι Έλληνες αφού τελείωσε ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος με τη νίκη των συμμάχων έστρεψαν τα μάτια τους στην τράπεζα των συνδιασκέψεων και περίμεναν να δικαιωθούν. Τι θλιβερό, όμως, και
αποκαρδιωτικό μήνυμα διαδόθηκε ύστερα από την περίφημη συνδιάσκεψη του Νεϊγύ. Εδάφη ανέκαθεν Ελληνικά αντί να παραχωρηθούν στη μητέρα Ελλάδα επιβάλλεται σ' αυτά το περίεργο καθεστώς της διασυμμαχικής κυβέρνησης (ΤΗRACE ΙΝΤΕRALLIΕ).
Η Ελλάδα στέλνει πολιτικό εκπρόσωπο τον Χαρίσιο Βαμβακά. Τον Νοέμβριο του 1919 έρχεται στην
Έτσι η Θράκη ξαναβρήκε το γνήσιο Ελληνικό χρώμα της, παρά τις κάθε είδους δολοπλοκίες όχι μόνο των ενδιαφερομένων, αλλά ατυχώς ακόμα και των συμμάχων. Μέσα στο πρώτο δίμηνο από την εγκατάστασή του στην Κομοτηνή ο Χαρ. Βαμβακάς ζήτησε και πέτυχε τη δημιουργία Γνωμοδοτικού Συμβουλίου της Διοίκησης από αντιπροσώπους του θρακικού πληθυσμού και την ανάδειξη πολιτικού διοικητή της περιοχής. Κατ' αυτόν τον τρόπο προτού παραχωρηθεί η Δ. Θράκη στην Ελλάδα, η Ελλάδα πέτυχε να την αφομοιώσει διοικητικά με το υπόλοιπο Κράτος. Ο Χαρ. Βαμβακάς μαζί με τους άξιους συνεργάτες του κατόρθωσαν σε μικρό χρονικό διάστημα να οργανώσουν όλες τις οικονομικές υπηρεσίες, γιατί οι επιδρομείς είχαν εργασία πολλών αιώνων.
Τα ξημερώματα της 14ης Μαΐου ο στρατοπεδευμένος στον Πολύανθο Ελληνικός στρατός παίρνει
Το πρωί η πόλη βρισκόταν στο πόδι, σημαιοστολισμένη, μέσα στη γαλανόλευκη. Η χαρά όλων ήταν ζωγραφισμένη στα πρόσωπα τους. Με ενθουσιασμό ο πληθυσμός της πόλης βγήκε για να προϋπαντήσει τον Ελληνικό απελευθερωτικό στρατό. Ένα όνειρο ολοκλήρων αιώνων τις στιγμές εκείνες γίνονταν μια ζωντανή πραγματικότητα. Οι Ελληνίδες, τα κορίτσια της Κομοτηνής κρατώντας γαλανόλευκες σημαίες και λουλούδια στα χέρια, πρόσφεραν στον επικεφαλής της Μεραρχίας στρατηγό ανθοδέσμη και τον προσφώνησαν το "Καλώς ώρισες" στα άγια χώματα της πολυπαθούς και σκλαβωμένης Θράκης. Δάκρυα χαράς έτρεχαν από τα μάτια των αγνών πατριωτών. Οι εκδηλώσεις χαράς και ενθουσιασμού εξακολουθούσαν μέχρι τη στιγμή που μπήκε στην πόλη της Κομοτηνής το πρώτο τμήμα του Ελληνικού στρατού.
Ο επικεφαλής της Μεραρχίας στρατηγός Παμίκος Ζυμβρακάκης περιστοιχούμενος από το επιτελείο του, τον συνταγματάρχη Ψαρρά, τον ταγματάρχη Μπιτσάκη, τον λοχαγό Δαβάκη (τον ήρωα της Πίνδου και του Σαράντα) κ.ά. έφιπποι με στολισμένα τα άλογά τους κατευθύνονταν στην κεντρική πλατεία μπροστά στο Δημαρχείο. Εκεί θα γινόταν από το Γάλλο στρατηγό Σαρπύ η παράδοση της πόλης στα Ελληνικά στρατεύματα. Ο στρατηγός Σαρπύ περιστοιχούμενος από το επιτελείο, ως και από τους αντιπροσώπους του Θρακικού πληθυσμού, καμάρωσε την Ελληνική λεβεντιά που παρέλασε μπροστά του. Αφού χαιρετίστηκαν οι στρατηγοί, ο Σαρπύ παρέδωσε το Πρωτόκολλο παραδόσεως της πόλης. Ύστερα από την τελετή της παράδοσης πήγαν όλοι στην εκκλησία της Παναγίας, όπου ψάλθηκε μεγάλη Δοξολογία για το ευτυχές γεγονός της απελευθέρωσης.
Την απελευθέρωση της Κομοτηνής ύμνησε και η εκκλησιαστική Υμνολογία με το εξής τροπάριο:
Εν τη Αγία Θεογενήτορ, εικόνι Σον Κομοτηναίων η πόλις. Επαγγέλλεται καυχωμένη, Ροδόπης δε λαός Ταύτη προστρέχει πανευλαβώς. Ην προσφυώς Φανερωμένην καλούμεν Προστασία των ψυχών ημών.
Αυτό το ευτυχές εθνικό γεγονός γιορτάζουμε. Ας γεμίσουν από εθνική περηφάνεια και χαρά οι καρδιές όλων μας. Και ας κλίνουμε ευλαβικά το γόνατο μπροστά στην ιερή μνήμη όλων εκείνων των παιδιών της Ελλάδας που έπεσαν σε κάθε γωνιά της αιματοβαμμένης γης, για να φέρουν το μήνυμα της λευτεριάς στους σκλάβους και για να διδάξουν στην ανθρωπότητα πως αγωνίζονται και πως πεθαίνουν οι Έλληνες όταν πολεμούν για την Πατρίδα και για τα πανανθρώπινα ιδανικά.
alex.eled.duth.gr
12 ΙΟΥΛΙΟΥ 1913 - Η πρώτη Απελευθέρωση της Αλεξανδρούπολης (DEDEAGATCH)
ΟΠΩΣ ΤΗΝ ΠΕΡΙΕΓΡΑΨΕ Ο ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗΣ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΟΣ «ΣΚΡΙΠ»
Εικόνα 1Η ιστορία της πόλης μας έχει την ιδιαιτερότητα που την θέλει να απελευθερώνεται δυο φορές από τον Ελληνικό Στρατό. Η δεύτερη είναι η γνωστή 14η Μαΐου 1920 ενώ η πρώτη συνέβη στις 12 Ιουλίου του 1913 κατά τη διάρκεια του Β΄ Βαλκανικού Πολέμου, η έναρξη του οποίου βρήκε το Δεδε αγατς να κατέχεται από του Βουλγάρους.
Ο Ελληνικός στόλος που κυριαρχούσε στο Αιγαίο πέλαγος μετά τις νίκες του στη Ναυμαχία της Έλλης και της Λήμνου κατέλαβε την πόλη που τη βρήκε εγκαταλελειμμένη από τους Βουλγάρους (Εικόνα 1). Ας δούμε πως περιγράφει την όλη επιχείρηση ο ιδιαίτερος ανταποκριτής της εφημερίδος «ΣΚΡΙΠ» στο φύλλο της 20-7-1913 (Εικόνα 2) την οποία αναδημοσιεύουμε για πρώτη φορά από τότε διατηρώντας την ορθογραφία του πρωτοτύπου πλην του πολυτονικού.
«Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΙΣ ΤΟΥ ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ - ΠΩΣ ΕΝΕΦΑΝΙΣΘΗ Ο ΙΕΡΑΞ - άγνωστα βουλγαρικά όργια. ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ. 13 Ιουλίου (ιδιαιτέρου ανταποκριτού μας) Πεντήκοντα ώραι παρήλθον από της φυγής των απαισίων Βουλγάρων και εν τούτοις δεν δυνάμεθα έτι να συνελθωμεν εκ του τρόμου και της συντριβής. Τοιαύτη ήτο η δημιουργηθείσα εκ της Βουλγαρικής κατοχής ψυχολογική των κατοίκων Δεδεαγατς κατάστασις, ώστε και μετά την φυγήν των Βουλγάρων και την εμφάνισιν του πρώτου πλοίου του στόλου μας του παραβιάσαντος την ζώνην των τορπιλλών και εμφανισθέντος πρό του λιμένος μας, του «Ιέρακος» (Εικόνα 3)
ουδέ μία φωνή έσχε την δύναμιν να ζητωκραυγάση εκδηλούσα τον ενδόμυχον ενθουσιασμόν του Ελληνικού Δεδεαγατς. Την 3ην πρωινήν της 11ης Ιουλίου οι 1200 στρατιώται Βούλγαροι, ως επί τον πλείστον γέροντες και ωπλισμένοι με όπλα παλαιότατα εκείνα δι΄ών οι Ρώσσοι είχον οπλίσει τους Βουλγαρικούς πληθυσμούς κατά τον Ρωσσοτουρκικόν πόλεμον του 1878, μετά των αξιωματικών και αποσκευών συναποκομίζοντες τα τοπομαχικά πυροβόλα των, ηλεκτρικόν προβολέα και πυρομαχικά ως και τα αναρίθμητα οικιακά σκεύη άτινα αξιωματικοί και στρατιώται έκλεψαν ερημώσαντες τας οικίας και τα καταστήματα, επιβάντες αμαξοστοιχίας έφυγαν διά Γιουμουλτζίναν προτιθέμενοι εκείθεν δια των ατραπών της Ροδόπης να εισελθωσιν εις το Βουλγαρικόν έδαφος. Μόνον εκ του σταθμού τούτου ηδύναντο να φύγωσιν διότι είτε προς Δυσμάς είτε προς Ανατολάς έβαινον, θα συλαμβάνοντο υπό του Ελληνικού ή του Τουρκικού στρατού. Προτού εγκαταλείψουν το πολυπαθές Δεδεαγατς έθεσαν πύρ εις τας αποθήκας της παραλίας, απάσας ιδιωτικάς ως και εις σωρούς εμπορευμάτων και τροφών άτινα επίσης ανήκον είς ιδιώτας. Εκ της πυρκαιάς ταύτης ήτις λόγω του πνέοντος ανέμου έλαβε μεγίστας διαστάσεις, ηπειλήθη ολόκληρος η πόλις. Επτά μέγισται αποθήκαι εκάησαν πλήρεις εμπορευμάτων και τροφών και νύν έτι καίονται. Το θέαμα είναι απελπιστικόν. Θεριστικαί μηχαναί, άροτρα, άλευρα έπιπλα αναμίξ καίονται, οδέ εκ της πυρκαιάς καπνός καλύπτει ολόκληρον την πόλιν.
Τα βλέμματα ημών την παραμονήν της εκκενώσεως εστρέφοντο μετ’ ελπίδων προς το Ελληνικόν ανιχνευτικόν του στόλου όπερ επί πολλάς ημέρας περιεπόλει είς απόστασιν 5 μιλλίων από Δεδεαγατς, είς Μάκρην καραδοκούν, την στιγμήν όπως σπεύση είς βοήθειαν ημών. Αποκεκλεισμένοι παντελώς πρό μηνός, εγκεκλεισμένοι διαταγή των Βουλγάρων είς τας οικίας μας, εστερημένοι του Μητροπολίτου μας όν είχον φυλακίσει, εξηρχόμεθα μόνον οσάκις οδηγούμενοι παρα των στρατιωτών Βουλγάρων είς τον περίβολον της Μητροπόλεως, ως πρόβατα επί σφαγήν, ενεκλειόμεθα εκεί όπως υποστώμεν τας ληστρικάς αυτών επιθέσεις. ‘Οσοι επλήρωναν αφίνοντο προσωρινώς ελεύθεροι, οι άλλο εφυλακίζοντο. Ούτως ολίγας ημέρας πρό της εκκενώσεως συνέλεξαν παρά των πτωχών κατοίκων περί τας 1000 λίρας. Αλλά το χείριστον πάντων είναι, ότι, οι μέχρι της χθές εκθειαζόμενοι και θαυμαζόμενοι υπό της Ευρώπης επί πολιτισμώ Βούλγαροι στρατιώται λαμβάνοντες το παράδειγμα από τους αξιωματικούς των προέβησαν εις βιασμούς κατά κορασίδων, ιδίως Μουσουλμανίδων, από ηλικίας επτά ετών και άνω. Ταύτα πάντα γνωρίζουσι καταλεπτώς οι Πρόξενοι οίτινες, ως πληροφορούμεθα, τα εξέθηκαν εις τους αξιωματικούς του στόλου. Εκ Δεδεαγατς παρέλαβεν 240 προκρίτους Ελληνας και 90 εκ Μάκρης όπου και μεταξύ άλλων έσφαξαν τον Θ. Παναγιώτου και Αποστ. Αντωνίου εβδομηκοντούτην γέροντα, αφού προυγουμένως είδε φρικώδη όργια εις βάρος των μελών της οικογενείας του. Πάντα τα πλοιάρια πρό πολλού είχον εγκλείσει εν τω λιμενίσκω φράξαντες το στόμιον αυτού, τα δε επί της ακτής άλλα επυρπόλησαν και άλλα ετρύπησαν.
Διό και αποφασιστικοί τινές λεμβούχοι ηναγκάσθησαν διά των χειρών να μεταφέρωσι ύπερθεν των εν τω λιμενίσκω βυθισμένων πλοίων λέμβον τινά και να σπεύσωσι προς συνάντησιν του Ελληνικού ανιχνευτικού όπερ ειδοποιηθέν περί των διατρεχόντων έσπευσεν αψηφήσαν τον εκ των τορπιλών κίνδυνον να καταπλεύση πρό της πόλεως. Τούτο ήτο ο «Ιέραξ» ούτινος ο κυβερνήτης του αντιπλοίαρχος Αλέξανδρος Κριεζής απεβιβάσθη αμέσως όπως συνεννοηθή μετά των Προξένων και του Μητροπολίτου διά την σύστασιν πολιτοφυλακής, την κατάσβεσιν της πυρκαιάς και των ληπτέων μέτρων διά την ασφάλειαν της πόλεως. Ο αγαπητός μας Μητροπολίτης και οι πρόξενοι Γαλλίας, Αγγλίας, Αυστρίας και Ιταλίας είναι άξιοι της ευγνωμοσύνης των κατοίκων αδιακριτως φυλής και θρησκεύματος διά την προστασίαν ήν παρέσχον είς άπαντας κατά το διάστημα της βαρβαρικής αλήστου μνήμης επιδρομής. Ιδίως ο πρόξενος της Γαλλίας και Ελλάδος κ. Τακέλα παρήξε μεγίστας υπηρεσίας είς τε τους Μουσουλμάνους και Έλληνας.
Την 3ην μ. μ. εξήλθε του «Ιέρακος» ο ύπαρχος αυτού υποπλοίαρχος κ. Π. Αργυρόπουλος όστις συνεννοήθη μετά του Μητροπολίτου και των Προξένων διά την λήψιν συμπληρωματικών ασφαλείας μέτρων μέχρι τής αφίξεως τού επιλοίπου στόλου.
Την 6ην μ. μ. κατέπλευσαν τα θωρηκτά «Σπέτσαι» (Εικόνα 4) και «Ύδρα» (Εικόνα 5) τα αντιτορπιλλικά «Ασπίς» και «Θύελλα» μετα μίαν δε ώραν κατέπλευσεν ο «Αβέρωφ» (Εικόνα 6).
Πάντα τα πλοία ηκολούθησαν την ακτήν του Αίνου συμφώνως προς τας υποδείξεις του κυβερνήτου του «Ιέρακος».
Την επομένην 12ην Ιουλίου λίαν πρωί κατελήφθη η πόλις δι’ αγημάτων του στόλου, αφού κατά την προηγουμένην νύκτα το αντιτορπιλλικόν «Νέα Γενεά» (Εικόνα 7) εκανονιοβόλησε επιτυχώς μικρόν σώμα βουλγαρικού ιππικού όπερ αποσπασθέν της βάσεώς του ελεηλάτει τα επί της παραλίας χωριά.
Πλειότερον πάντων υπέφεραν οι Τούρκοι οίτινες δεν δύνανται να λησμονήσωσι τους 400 αθώους Μουσουλμάνους ούς οι υπό τον Τσερνοπεεφ κομιτατζήδες ελόγχισαν είς τας οδούς κατά την παρ΄αυτών κατά Νοέμβριον κατάληψιν του Δεδέαγατς (Εικόνα 8). Το φρικώδες όνειρον της βαρβαρικής επιδρομής ήρχισε να διαλύεται. Η κυανόλευκος κυματίζουσα υπερηφάνως επί των ιστών των πλοίων βαλσαμώνει τας πληγάς ημών.» (ΣΚΡΙΠ 20-7-1913). -
Ο Ελληνικός στόλος που κυριαρχούσε στο Αιγαίο πέλαγος μετά τις νίκες του στη Ναυμαχία της Έλλης και της Λήμνου κατέλαβε την πόλη που τη βρήκε εγκαταλελειμμένη από τους Βουλγάρους (Εικόνα 1). Ας δούμε πως περιγράφει την όλη επιχείρηση ο ιδιαίτερος ανταποκριτής της εφημερίδος «ΣΚΡΙΠ» στο φύλλο της 20-7-1913 (Εικόνα 2) την οποία αναδημοσιεύουμε για πρώτη φορά από τότε διατηρώντας την ορθογραφία του πρωτοτύπου πλην του πολυτονικού.
«Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΙΣ ΤΟΥ ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ - ΠΩΣ ΕΝΕΦΑΝΙΣΘΗ Ο ΙΕΡΑΞ - άγνωστα βουλγαρικά όργια. ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ. 13 Ιουλίου (ιδιαιτέρου ανταποκριτού μας) Πεντήκοντα ώραι παρήλθον από της φυγής των απαισίων Βουλγάρων και εν τούτοις δεν δυνάμεθα έτι να συνελθωμεν εκ του τρόμου και της συντριβής. Τοιαύτη ήτο η δημιουργηθείσα εκ της Βουλγαρικής κατοχής ψυχολογική των κατοίκων Δεδεαγατς κατάστασις, ώστε και μετά την φυγήν των Βουλγάρων και την εμφάνισιν του πρώτου πλοίου του στόλου μας του παραβιάσαντος την ζώνην των τορπιλλών και εμφανισθέντος πρό του λιμένος μας, του «Ιέρακος» (Εικόνα 3)
ουδέ μία φωνή έσχε την δύναμιν να ζητωκραυγάση εκδηλούσα τον ενδόμυχον ενθουσιασμόν του Ελληνικού Δεδεαγατς. Την 3ην πρωινήν της 11ης Ιουλίου οι 1200 στρατιώται Βούλγαροι, ως επί τον πλείστον γέροντες και ωπλισμένοι με όπλα παλαιότατα εκείνα δι΄ών οι Ρώσσοι είχον οπλίσει τους Βουλγαρικούς πληθυσμούς κατά τον Ρωσσοτουρκικόν πόλεμον του 1878, μετά των αξιωματικών και αποσκευών συναποκομίζοντες τα τοπομαχικά πυροβόλα των, ηλεκτρικόν προβολέα και πυρομαχικά ως και τα αναρίθμητα οικιακά σκεύη άτινα αξιωματικοί και στρατιώται έκλεψαν ερημώσαντες τας οικίας και τα καταστήματα, επιβάντες αμαξοστοιχίας έφυγαν διά Γιουμουλτζίναν προτιθέμενοι εκείθεν δια των ατραπών της Ροδόπης να εισελθωσιν εις το Βουλγαρικόν έδαφος. Μόνον εκ του σταθμού τούτου ηδύναντο να φύγωσιν διότι είτε προς Δυσμάς είτε προς Ανατολάς έβαινον, θα συλαμβάνοντο υπό του Ελληνικού ή του Τουρκικού στρατού. Προτού εγκαταλείψουν το πολυπαθές Δεδεαγατς έθεσαν πύρ εις τας αποθήκας της παραλίας, απάσας ιδιωτικάς ως και εις σωρούς εμπορευμάτων και τροφών άτινα επίσης ανήκον είς ιδιώτας. Εκ της πυρκαιάς ταύτης ήτις λόγω του πνέοντος ανέμου έλαβε μεγίστας διαστάσεις, ηπειλήθη ολόκληρος η πόλις. Επτά μέγισται αποθήκαι εκάησαν πλήρεις εμπορευμάτων και τροφών και νύν έτι καίονται. Το θέαμα είναι απελπιστικόν. Θεριστικαί μηχαναί, άροτρα, άλευρα έπιπλα αναμίξ καίονται, οδέ εκ της πυρκαιάς καπνός καλύπτει ολόκληρον την πόλιν.Τα βλέμματα ημών την παραμονήν της εκκενώσεως εστρέφοντο μετ’ ελπίδων προς το Ελληνικόν ανιχνευτικόν του στόλου όπερ επί πολλάς ημέρας περιεπόλει είς απόστασιν 5 μιλλίων από Δεδεαγατς, είς Μάκρην καραδοκούν, την στιγμήν όπως σπεύση είς βοήθειαν ημών. Αποκεκλεισμένοι παντελώς πρό μηνός, εγκεκλεισμένοι διαταγή των Βουλγάρων είς τας οικίας μας, εστερημένοι του Μητροπολίτου μας όν είχον φυλακίσει, εξηρχόμεθα μόνον οσάκις οδηγούμενοι παρα των στρατιωτών Βουλγάρων είς τον περίβολον της Μητροπόλεως, ως πρόβατα επί σφαγήν, ενεκλειόμεθα εκεί όπως υποστώμεν τας ληστρικάς αυτών επιθέσεις. ‘Οσοι επλήρωναν αφίνοντο προσωρινώς ελεύθεροι, οι άλλο εφυλακίζοντο. Ούτως ολίγας ημέρας πρό της εκκενώσεως συνέλεξαν παρά των πτωχών κατοίκων περί τας 1000 λίρας. Αλλά το χείριστον πάντων είναι, ότι, οι μέχρι της χθές εκθειαζόμενοι και θαυμαζόμενοι υπό της Ευρώπης επί πολιτισμώ Βούλγαροι στρατιώται λαμβάνοντες το παράδειγμα από τους αξιωματικούς των προέβησαν εις βιασμούς κατά κορασίδων, ιδίως Μουσουλμανίδων, από ηλικίας επτά ετών και άνω. Ταύτα πάντα γνωρίζουσι καταλεπτώς οι Πρόξενοι οίτινες, ως πληροφορούμεθα, τα εξέθηκαν εις τους αξιωματικούς του στόλου. Εκ Δεδεαγατς παρέλαβεν 240 προκρίτους Ελληνας και 90 εκ Μάκρης όπου και μεταξύ άλλων έσφαξαν τον Θ. Παναγιώτου και Αποστ. Αντωνίου εβδομηκοντούτην γέροντα, αφού προυγουμένως είδε φρικώδη όργια εις βάρος των μελών της οικογενείας του. Πάντα τα πλοιάρια πρό πολλού είχον εγκλείσει εν τω λιμενίσκω φράξαντες το στόμιον αυτού, τα δε επί της ακτής άλλα επυρπόλησαν και άλλα ετρύπησαν.
Διό και αποφασιστικοί τινές λεμβούχοι ηναγκάσθησαν διά των χειρών να μεταφέρωσι ύπερθεν των εν τω λιμενίσκω βυθισμένων πλοίων λέμβον τινά και να σπεύσωσι προς συνάντησιν του Ελληνικού ανιχνευτικού όπερ ειδοποιηθέν περί των διατρεχόντων έσπευσεν αψηφήσαν τον εκ των τορπιλών κίνδυνον να καταπλεύση πρό της πόλεως. Τούτο ήτο ο «Ιέραξ» ούτινος ο κυβερνήτης του αντιπλοίαρχος Αλέξανδρος Κριεζής απεβιβάσθη αμέσως όπως συνεννοηθή μετά των Προξένων και του Μητροπολίτου διά την σύστασιν πολιτοφυλακής, την κατάσβεσιν της πυρκαιάς και των ληπτέων μέτρων διά την ασφάλειαν της πόλεως. Ο αγαπητός μας Μητροπολίτης και οι πρόξενοι Γαλλίας, Αγγλίας, Αυστρίας και Ιταλίας είναι άξιοι της ευγνωμοσύνης των κατοίκων αδιακριτως φυλής και θρησκεύματος διά την προστασίαν ήν παρέσχον είς άπαντας κατά το διάστημα της βαρβαρικής αλήστου μνήμης επιδρομής. Ιδίως ο πρόξενος της Γαλλίας και Ελλάδος κ. Τακέλα παρήξε μεγίστας υπηρεσίας είς τε τους Μουσουλμάνους και Έλληνας.
Την 3ην μ. μ. εξήλθε του «Ιέρακος» ο ύπαρχος αυτού υποπλοίαρχος κ. Π. Αργυρόπουλος όστις συνεννοήθη μετά του Μητροπολίτου και των Προξένων διά την λήψιν συμπληρωματικών ασφαλείας μέτρων μέχρι τής αφίξεως τού επιλοίπου στόλου.
Την 6ην μ. μ. κατέπλευσαν τα θωρηκτά «Σπέτσαι» (Εικόνα 4) και «Ύδρα» (Εικόνα 5) τα αντιτορπιλλικά «Ασπίς» και «Θύελλα» μετα μίαν δε ώραν κατέπλευσεν ο «Αβέρωφ» (Εικόνα 6).
Πάντα τα πλοία ηκολούθησαν την ακτήν του Αίνου συμφώνως προς τας υποδείξεις του κυβερνήτου του «Ιέρακος».
Την επομένην 12ην Ιουλίου λίαν πρωί κατελήφθη η πόλις δι’ αγημάτων του στόλου, αφού κατά την προηγουμένην νύκτα το αντιτορπιλλικόν «Νέα Γενεά» (Εικόνα 7) εκανονιοβόλησε επιτυχώς μικρόν σώμα βουλγαρικού ιππικού όπερ αποσπασθέν της βάσεώς του ελεηλάτει τα επί της παραλίας χωριά.
Πλειότερον πάντων υπέφεραν οι Τούρκοι οίτινες δεν δύνανται να λησμονήσωσι τους 400 αθώους Μουσουλμάνους ούς οι υπό τον Τσερνοπεεφ κομιτατζήδες ελόγχισαν είς τας οδούς κατά την παρ΄αυτών κατά Νοέμβριον κατάληψιν του Δεδέαγατς (Εικόνα 8). Το φρικώδες όνειρον της βαρβαρικής επιδρομής ήρχισε να διαλύεται. Η κυανόλευκος κυματίζουσα υπερηφάνως επί των ιστών των πλοίων βαλσαμώνει τας πληγάς ημών.» (ΣΚΡΙΠ 20-7-1913). -
Εικόνα 8ΠΕΤΡΟΣ Γ. ΑΛΕΠΑΚΟΣ
ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ - ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ
ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ - ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ
Βιβλιογραφία:
1. Εφημερίδα ΣΚΡΙΠ της 20 - 7 - 1913.
2. Φωτογραφική Συλλογή: Γεωργίου Π. Αλεπάκου - ΕΛΙΑ - Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος.
1. Εφημερίδα ΣΚΡΙΠ της 20 - 7 - 1913.
2. Φωτογραφική Συλλογή: Γεωργίου Π. Αλεπάκου - ΕΛΙΑ - Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος.
Η Αλεξανδρούπολη (ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ) κατά την απελευθέρωση
ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΕΝΑ ΟΔΗΓΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ, ΤΟΝ ΠΛΗΘΥΣΜΟ, ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ, ΤΙΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ, ΤΟΥΣ ΣΥΛΛΟΓΟΥΣ ΚΛΠ
... «μερικές φορές διαφορετικές πόλεις διαδέχονται η μία την άλλη στον ίδιο χώρο και με το ίδιο όνομα γεννιούνται και πεθαίνουν χωρίς να γνωρίσει η μία την άλλη, χωρίς να επικοινωνήσουν μεταξύ τους. Μερικές μάλιστα φορές, ακόμη και τα ονόματα των κατοίκων παραμένουν ίδια, ακόμη και η προφορά των λέξεων ακόμα και οι γραμμές των προσώπων τους. Αλλά οι θεοί που κατοικούν πίσω από τα ονόματα και πάνω από τους τύπους, έφυγαν χωρίς να πουν τίποτα και στη θέση τους κούρνιασαν ξένοι θεοί» ...
ΙΤΑΛΟ ΚΑΛΒΙΝΟ «Αόρατες πόλεις»
Συμπληρώνονται φέτος 89 χρόνια από την απελευθέρωση της Αλεξ/πολης (DEDEAGATCH) (Εικόνα 1) και την ενσωμάτωση της στον εθνικό κορμό. 
Με αφορμή λοιπόν την επέτειο αυτή θα επιχειρήσουμε μια γνωριμία με την πόλη την χρονική εκείνη περίοδο, για να κατανοήσουμε την ζωή της, τους ανθρώπους της και την εποχή μέσα από έγγραφα και φωτογραφίες της εποχής.
Ο αναπληρωτής Γεν. Διοικητής Θράκης Κ. Γεραγάς στο βιβλίο του «αναμνήσεις εκ Θράκης 1920-22» περιγράφει την πόλη με μεγάλη γλαφυρότητα κατά την άφιξη του για να αναλάβει καθήκοντα την 1-7-1920... «την 4ην μμ αποβιβαζόμεθα με συγκίνησιν εις το Δεδεαγατς. Εν τη προκυμαία ο Δήμαρχος Μανώλης Αλτιναλμάζης προσεφώνησε τον ύπατον Αρμοστήν της Θράκης και ηυχήθη, ινα ο θεός ευλογή τα βήματά μας εις τη τιμητικήν όσον και επίμοχθον αποστολήν μας... Εκ πρώτης όψεως το Δεδεαγατς μας προξένησεν ευάρεστον έκπληξιν. Πλήν των λίαν ευάριθμων τούρκων ουδέν το πρόδιδον ότι επρόκειτο περι πόλεως Τουρκικής. Ητο η ετέρα πόλις της Τουρκίας προ ημίσεως αιώνος ιδρυθείσα.
Την ύπαρξιν της οφείλει εις την κατασκευήν των σιδηροδρόμων Θράκης, των οποίων ως τέρμα πρός την μεσόγειον είχεν ορισθεί η δασώδης ακτή, επί της οποίας εκτείνεται η ωραία πόλις 120 χιλ. νοτιοδυτικώς της Ανδριανουπόλεως επι σχεδίου ευρωπαϊκού, χαραχθέντος υπό Ρώσου μηχανικού κατά την ρωσικήν κατοχήν 1878-1880... Από της ιδρύσεώς της η πόλις έλαβε Ελληνικόν χαρακτήρα διότι οι πρώτοι της κάτοικοι όλοι Έλληνες, προσήλθον εκ των γειτονικών πόλεων Αίνου, Μάκρης, Μαρωνείας και Αδριανουπόλεως. 
Τούρκοι κάτοικοι ήσαν μόνον οι δημόσιοι υπάλληλοι. Βραδύτερον η σλαβική προπαγάνδα μεθ όλας τα προσπαθείας της μόλις κατώρθωσε να εποικίση εις έν ακρον της πόλεως δεκάδας τινάς οικογενειών, ιδίως κηπουρών... Τη ευγενεί φροντίδι Μητροπόλεως και του Δημάρχου Αλτιναλμάζη ευρε και ο υποφαινόμενος με τον αχώριστον φίλον κ. Φραγκόπουλον στέγην δια την πρώτην νύκτα. Την πρωίαν αι χείρες και τα πρόσωπα μας ήταν ηλλοιωμένα από τα δήγματα των κωνώπων. Από της ιδίας ημέρας οι περισσότεροι εκ της ακολουθίας εδοκίμασαν σοβαράς ενοχλήσεις οφειλομένας και εις την πολλήν άσβεστον την οποία περιέχει το ύδωρ της πόλεως. Και μέχρι σήμερον δεν έχει κατορθωθεί η μεταφορά του ωραίου ύδατος εκ πηγής παρά το χωρίων Ποταμόν την οποίαν και η τουρκική διοίκησης προ πολλών ετών είχε μελετήση.»... «Από της επομένης της αφίξεως μας εύρομεν και ημείς ο υποφαινόμενος με τον αγαπητόν σύντροφον κ.Φραγκοπουλον εν δωμάτιον εις το παρα την θάλασσαν ξενοδοχείον Ακταίον. (Εικόνα 2) Ανακαλύψαμεν εις εν μικρόν καφενείον (Εικόνα 3) παρα το λιμεναρχείον, γλυκύ και δροσερό νερό εκεί μάλιστα κατέφυγε και είς Γάλλος αξιωματικός ο οποίος ηυχαριστείτο να παραγγέλλει το νερό βουλγαριστί «βόντα»...».- 
Το 1921 κυκλοφόρησε ένας οδηγός για ολη την Ελλάδα με την υπογραφή του Γ.Ν. Μιχαήλ και τίτλο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ 1920. Εκδόθηκε από την διαφημιστική εταιρία GEO των Κυριέρη-Γιαννόπουλου και ΣΙΑ που είχε έδρα στο Σύνταγμα. Από τον οδηγό αυτό επιλέξαμε το κείμενο που αναφέρονταν στο Δεδεαγατς (Αλεξανδρούπολη) που αποτελεί έναν πλήρη κατάλογο με τους επαγγελματίες της πόλης κατά επάγγελμα, την εποχή της απελευθέρωσης της πόλης και το παραθέτουμε αυτούσιο με την ορθρογραφία του κειμένου χωρίς το πολυτονικό:
Κάτοικοι: 6.800 εξ ων 5.293 Έλληνες 400 Τούρκοι 400 Βούλγαροι 550 Αρμένιοι 230 Εβραίοι.
Η πόλης ελευθερώθη υπό του Ελληνικού Στρατού την 14η Μαίου 1920.
Πρωτεύουσα του Νόμου Έβρου και των ομωνύμων αυτώ Υποδιοικήσεων και Δήμου. Πόλης νέα παράλιος επι του Θρακικού πελάγου δυτικώς των εκβολών του Έβρου. Λιμήν ανοικτός και εκτεθειμένος είς τους νότιους και νοτιοδυτικούς ανέμους. Μέχρι της κατασκευής του σιδηροδρόμου προς Αδριανούπολη η θέσης αυτή ήτο έρημος έκτοτε όμως συνωκίσθη ταχέως συντελέσασα εις την κατάπτωσιν της Αίνου. Είναι κύριο επίνειο της Αδριανουπόλεως και ολοκλήρου της κοιλάδας του Έβρου. Σταθμός των εκ Κων/πόλεως και είς Κων/πολιν πλεόντων ατμόπλοιων. (Εικόνα 4) Σταθμός παρακαταθήκης και διαμετακομίσεως όλων των προϊόντων της Θράκης και των εξ Ευρώπης εισαγομένων. 
Είναι αφετηρία της σιδηροδρομικής γραμμής των Ανατολικών Σιδηροδρόμων και ευρίσκεται στο 444 χιλιόμετρο της σιδηροδρομικής γραμμής Θεσ/νικης Δεδεαγατς
Απέχει της Αίνου ητις κείται ΝΑ του Δεδεαγατς περί τα 10 μίλια και της Μακρης ητις κείται προς Δ του Δεδεαγατς περι τα 10 χιλιόμετρα.
Παράγει δημητριακούς καρπούς και βελανίδια. Οι κάτοικοι επιδίδονται εις την ναυτιλία και το εμπόριο. Συνδέεται σιδηροδρομικώς αφ ενός μεν μετά της Θεσ/νίκης αφ ετέρου δε μετά της Κων/πόλεως Αδριανουπόλεως μετα των πέριξ χωρίων δ΄αμαξιτών οδών, δια θαλάσσης με όλους τους λιμένας του Αιγαίου, της Μεσογείου και άλλων θαλασσών. (Εικόνα 5, 6 & 7)
ΑΡΧΑΙ:
Διοικητικαί: Νομαρχία. Οικονομική Εφορία, Λιμεναρχείο, Τελωνείο, Πρωτοδικείο, Ειρηνοδικείο, Ερμηνευτικό γραφείο.-
Δημογεροντία: Πρόεδρος Επίσκοπος Αργυρουπόλεως Γερμανός, Μέλη: Ζαφειριαδης Αγγ., Κοίδης Δ., Κορδέλλης Κ., Παπασταυρου Νικ.-
Δημοτικαί: Δήμαρχος Εμμανουήλ Αλτιναλμάζης, πρόεδρος Δημ. Συμβουλίου Ν. Παπασταύρου, Σύμβουλοι: Χ#Σαφετ βέης, Κ. Ιωάννου, Μ. Κανετσος, Κ. Ασταρτζιαν, Ν. Ταπάκωφ, Φ. Λεονταρίδης Σ. Συμπάρης, Θ. Παυλίδης, Δημ. Ιατρός, Α. Γιώτας.-
Στρατιωτικαί αρχαί: Φρουραχείον Επιμελητείας βάσεως.-
Αστυνομικαί αρχαί: Μοιραρχία.-
Ιαματικά Λουτρά: Βορείως του Δεδεαγατς και εις το 12ο σιδηροδρομικόν χιλιόμετρον της σιδηροδρομικής γραμμής Αδριανουπόλεως ευρίσκονται τα θειούχα ιαματικά λουτρά των Φερών.-
Λέσχαι: Στρατιωτική λέσχη.-
Σύλλογοι: Σύλλογος κτλ Λαϊκός Πολιτικός «Σύλλογος κυριών και Δεσποινίδων», πρόεδρος Λεονταρίδου Άννα, Σύνδεσμος «Νέων δεδέαγατς» Πρόεδρος Τερζης Αν.-
Τράπεζαι: (Υποκαταστήματα) «Εθνικής» διευθυντής Στεφανίτσης Ιωάννης «Λαικής» ανταποκριτής Γανώσης Γ. «Αθηνών» Ανταποκριτής Ζαφειριαδου Αδελφοί.-
Συγκοινωνία: Σιδηροδρομική σταθμός γραμμής Θεσ/νικης-Κωνσταντινουπόλεως εις το 487ον χιλιόμετρο .Είς Γιουμουλτζίναν 110 χιλ.Β.Δ. Είς Αίνον και Μάκρην οδοί αμαξιταί 30 περίπου χιλ.εκάστη. Προς τα λοιπά κέντρα οδοί βατοί. Προς Αδριανούπολιν και Κωνανταντινούπολιν σιδηροδρομικώς, θαλασσίως προς όλους τους λιμένας Ελλάδος Τουρκίας, Ευρώπης.-
Ταχυδρομείον. Τηλεγραφείον.-
Φάρος εν τω λιμένι στρεφόμενος, εντάσεως ακτινοβολίας 18 ναυτικών μιλίων.-
Προϊόντα: Δημητριακά, δέρματα, αμύγδαλα, βάλανοι, καπνά, οίνοι, ξυλάνθρακες σηροτροφικά ων γίνεται ευρεία εξαγωγή. Μέγα εμπόριο διαμετακομίσεως.-
Ναοί: Ελληνικός «Άγιος Νικόλαος».1 Αρμενικός 1 καθολικός 1 βουλγαρικός .Τζαμιά 2.-
Έφοροι σχολών: Αντύπας Π., Κανετσος Μιχ., Παπαθανασίου Κων.-
Σχολεία: Γυμνάσιον.Μαθηταί 120 και μαθητριαι 50. Μικτή Δημοτική σχολή: Μαθηταί 325. Μαθήτριαι 195. Νηπιαγωγείον. Νήπια 175.-
Αρμενική Κοινότης: Εκκλησία μία ιερεύς 1, σχολείον εν(1)μικτόν. μαθηταί μαθήτριαι 45 διδάσκαλος είς(1) διδασκάλισσα μια(1), πρόεδρος κοινότητος Αγκοπ Ασταρτζιαν, αντιπρόεδρος Γκαρ Ναζαριάν.-
Ισραηλιτική κοινότης: Συναγωγή μια(1) ραβίνος είς(1) Σολομών Αζουζ, σχολείον εν(1)μαθηταί, μαθητριαι περι τους 35 διδάσκαλος είς(1) Πρόεδρος κοινότητος Γιακό Μπαζούλ, αντιπρόεδρος Γιονταφ Ματαζόν, Ταμίας Ιακωβ Μαγκρισιο, Γραμματεύς Μωις Χατεμ, Σύμβουλοι Ραφαελ Λεβι και Μιχαελ Ρειτάν. Αναπληρωματικός σύμβουλος Ηλίας Καρασσο.-
Μουσουλμανική Κοινότης: Υπήρχαν δύο(2)τεμένοι ατινα εκάησαν επι Βουλγάρων. Εντός του ενός εσυνάχθησαν προς σωτηρίαν των οικογένειαι Τούρκων, οι δε Βούλγαροι το πυρπόλησαν ομού με τας καταφυγούσας οικογενείας εντός αυτού. Ηδη τη αρωγή της Ελληνικής Κυβερνήσεως επανακτιζεται.Υπάρχει είς Μουφτης και είς Χοτζας. Πρόεδρος κοινότητος Χατζη Σαφετ Ζαδε Σαιτ., Μουφτής Χαφουλ Ισμαηλ, Ιμάμης Χατζη Χαλιλ.-
Επαγγελματίαι:
Άλατος έμποροι: Υιοι Φωτιαδη και Σια.-
Αλευρόμυλοι: Κλεανθίδης Γ.-
Αλευρων έμποροι: Γανωσης Γ. Γιορτζης και Καρακώστας, Κλεανθίδης Γ., Κριτου Π., Μπατζακα Αδελφοί, Υιοι Φωτιαδη και Σια, Χατζηκώστα Αδελφοί.-
Αλιπαστων ιχθύων έμποροι: Υιοι Α.Παπαθανασίου και Σια, Χαμπούρης Μ.-Αντιπροσωπείαι: «ΑΒΕΖΑΠ» και "Οινάνθης" αντιπρόσωποι Υιοι Φωτιάδη και Σια.-
Οινοπνευματοποιίας: «Καμπά» αντ/πος Γιαννόπουλος Γ. "Νεστλε" διευθυντής Φριντζ Λανδις «Ανώνυμος Γαλλική Εταιρεία Pariς-Maroc» διευθυντής Μιχαηλίδης Αστ. Χρηστίδης Γ.-«Εταιρίας Οίνων και Οινοπνευμάτων - χημικών Προϊόντων και Λιπασμάτων» αντ/πος Κανέτσος Χ.και Υιοί.-
Αποικιακά: (Εισαγωγείς και Εξαγωγείς)-Γανωσης Γ.Ζαφειριαδου Αδελφοί Καρακώτσος και Γκιώρτζης Νικολαίδης Π. και Α.Μαντσιδη Δ και Σια, Μπατζακα Αδελφοί, Πρωτοσυγγελου Κ και Σια, Υιοι Φωτιάδη και Σια, Χατζηκώστα Αδελφοί, Τερζης Α. Παπαθανασίου Α. και Υιοί & Σια.-
Αργυραμοιβεία:Αβραάμ Χατεμ και Υιοί, Α.Οχανεσιαν, Σολομών Μπρονσταιν.-
Αρχιτέκτονες: Δαδανης Ν. Καλογήρου Ι., Μαδυτινός, Μπομποτσης Αν. Χατζέλας Ν.-
Ασφαλιστικαί Εταιρείαι: «Γαλλικός Φοίνιξ», «Αλκυών», «Αγγλικόν Λουδ» Πράκτωρ Χαμπουρης Α. και Υιοί «Ανατολή Ζωής» πράκτωρ Κανέτσος Χ.και Υιοί «Ουνιόν» πράκτωρ Κορτέλης και Υιοί, Χατεμ, «Φονσιέ» πράκτωρ Κουκουσέλης Κ.& Σια «Γενικαί Ασφάλειαι Γαλλίας» πράκτωρ Φημερέλης Μ. «Γενικαί Ασφάλειαι Τεργέστης», «Εθνική Ενωσις Κωνσταντινουπόλεως» πράκτωρ Ματαλόν Μιτρανι και Γκερόν, «Κυκλαδική» πράκτωρ Γκιωρτζης και Καρακώτσος, Αρβανιτιδης Σωτ. και Κ.Ιβάνωφ.-
Ατμοπλοικαί Εταιρείαι: «Εθνική Ατμοπλοία» πράκτωρ Φημερέλης Μ. «Ελληνική Εταιρεία Θαλασσίων Επιχειρήσεων» πράκτωρ Δαλαβέρα Αδελφοί, «Ιονική Ατμοπλοΐα» πράκτωρ Χαμπούρης Α.και Υιοι «Κατράκης Γ.» πράκτωρ Φωτιάδης Υιοι και Σια «Κρητική Ατμοπλοΐα» Π.Δαμουλακη, πράκτωρ Χαμπουρης Α. και Υιοι «Πανταλέων» πράκτωρ Εφημερέλης Κ. «Ατμοπλοΐα Σταματοπούλου» πράκτωρ Κανέτσος Χ. και υιοί, Αντιπρόσωποι των εν Κωνσταντινουπόλει και Θεσσαλονίκη «Fratelli Rossi & Co» Ματαλόν Μιτράκ και Γκερόν.-
Βαλανιδίων έμποροι: Γανώσης Γ., Λεονταρίδης Χ.-
Βιβλιοδετεία: Σακελλαρίδου Αδελφοί.-
Βιβλιοπωλεία και Χαρτοπωλεία: Αθανασόπουλος Ιωάννης, Σακελλαρίδου Αδελφοί, Μιχράν Σισακιάν.-
Δερμάτων ακατέργαστων έμποροι: Ιωαννιδης Κ. και Λεονταρίδης Φ.-
Με αφορμή λοιπόν την επέτειο αυτή θα επιχειρήσουμε μια γνωριμία με την πόλη την χρονική εκείνη περίοδο, για να κατανοήσουμε την ζωή της, τους ανθρώπους της και την εποχή μέσα από έγγραφα και φωτογραφίες της εποχής.Ο αναπληρωτής Γεν. Διοικητής Θράκης Κ. Γεραγάς στο βιβλίο του «αναμνήσεις εκ Θράκης 1920-22» περιγράφει την πόλη με μεγάλη γλαφυρότητα κατά την άφιξη του για να αναλάβει καθήκοντα την 1-7-1920... «την 4ην μμ αποβιβαζόμεθα με συγκίνησιν εις το Δεδεαγατς. Εν τη προκυμαία ο Δήμαρχος Μανώλης Αλτιναλμάζης προσεφώνησε τον ύπατον Αρμοστήν της Θράκης και ηυχήθη, ινα ο θεός ευλογή τα βήματά μας εις τη τιμητικήν όσον και επίμοχθον αποστολήν μας... Εκ πρώτης όψεως το Δεδεαγατς μας προξένησεν ευάρεστον έκπληξιν. Πλήν των λίαν ευάριθμων τούρκων ουδέν το πρόδιδον ότι επρόκειτο περι πόλεως Τουρκικής. Ητο η ετέρα πόλις της Τουρκίας προ ημίσεως αιώνος ιδρυθείσα.
Την ύπαρξιν της οφείλει εις την κατασκευήν των σιδηροδρόμων Θράκης, των οποίων ως τέρμα πρός την μεσόγειον είχεν ορισθεί η δασώδης ακτή, επί της οποίας εκτείνεται η ωραία πόλις 120 χιλ. νοτιοδυτικώς της Ανδριανουπόλεως επι σχεδίου ευρωπαϊκού, χαραχθέντος υπό Ρώσου μηχανικού κατά την ρωσικήν κατοχήν 1878-1880... Από της ιδρύσεώς της η πόλις έλαβε Ελληνικόν χαρακτήρα διότι οι πρώτοι της κάτοικοι όλοι Έλληνες, προσήλθον εκ των γειτονικών πόλεων Αίνου, Μάκρης, Μαρωνείας και Αδριανουπόλεως. Τούρκοι κάτοικοι ήσαν μόνον οι δημόσιοι υπάλληλοι. Βραδύτερον η σλαβική προπαγάνδα μεθ όλας τα προσπαθείας της μόλις κατώρθωσε να εποικίση εις έν ακρον της πόλεως δεκάδας τινάς οικογενειών, ιδίως κηπουρών... Τη ευγενεί φροντίδι Μητροπόλεως και του Δημάρχου Αλτιναλμάζη ευρε και ο υποφαινόμενος με τον αχώριστον φίλον κ. Φραγκόπουλον στέγην δια την πρώτην νύκτα. Την πρωίαν αι χείρες και τα πρόσωπα μας ήταν ηλλοιωμένα από τα δήγματα των κωνώπων. Από της ιδίας ημέρας οι περισσότεροι εκ της ακολουθίας εδοκίμασαν σοβαράς ενοχλήσεις οφειλομένας και εις την πολλήν άσβεστον την οποία περιέχει το ύδωρ της πόλεως. Και μέχρι σήμερον δεν έχει κατορθωθεί η μεταφορά του ωραίου ύδατος εκ πηγής παρά το χωρίων Ποταμόν την οποίαν και η τουρκική διοίκησης προ πολλών ετών είχε μελετήση.»... «Από της επομένης της αφίξεως μας εύρομεν και ημείς ο υποφαινόμενος με τον αγαπητόν σύντροφον κ.Φραγκοπουλον εν δωμάτιον εις το παρα την θάλασσαν ξενοδοχείον Ακταίον. (Εικόνα 2) Ανακαλύψαμεν εις εν μικρόν καφενείον (Εικόνα 3) παρα το λιμεναρχείον, γλυκύ και δροσερό νερό εκεί μάλιστα κατέφυγε και είς Γάλλος αξιωματικός ο οποίος ηυχαριστείτο να παραγγέλλει το νερό βουλγαριστί «βόντα»...».- Το 1921 κυκλοφόρησε ένας οδηγός για ολη την Ελλάδα με την υπογραφή του Γ.Ν. Μιχαήλ και τίτλο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ 1920. Εκδόθηκε από την διαφημιστική εταιρία GEO των Κυριέρη-Γιαννόπουλου και ΣΙΑ που είχε έδρα στο Σύνταγμα. Από τον οδηγό αυτό επιλέξαμε το κείμενο που αναφέρονταν στο Δεδεαγατς (Αλεξανδρούπολη) που αποτελεί έναν πλήρη κατάλογο με τους επαγγελματίες της πόλης κατά επάγγελμα, την εποχή της απελευθέρωσης της πόλης και το παραθέτουμε αυτούσιο με την ορθρογραφία του κειμένου χωρίς το πολυτονικό:
Κάτοικοι: 6.800 εξ ων 5.293 Έλληνες 400 Τούρκοι 400 Βούλγαροι 550 Αρμένιοι 230 Εβραίοι.
Η πόλης ελευθερώθη υπό του Ελληνικού Στρατού την 14η Μαίου 1920.
Πρωτεύουσα του Νόμου Έβρου και των ομωνύμων αυτώ Υποδιοικήσεων και Δήμου. Πόλης νέα παράλιος επι του Θρακικού πελάγου δυτικώς των εκβολών του Έβρου. Λιμήν ανοικτός και εκτεθειμένος είς τους νότιους και νοτιοδυτικούς ανέμους. Μέχρι της κατασκευής του σιδηροδρόμου προς Αδριανούπολη η θέσης αυτή ήτο έρημος έκτοτε όμως συνωκίσθη ταχέως συντελέσασα εις την κατάπτωσιν της Αίνου. Είναι κύριο επίνειο της Αδριανουπόλεως και ολοκλήρου της κοιλάδας του Έβρου. Σταθμός των εκ Κων/πόλεως και είς Κων/πολιν πλεόντων ατμόπλοιων. (Εικόνα 4) Σταθμός παρακαταθήκης και διαμετακομίσεως όλων των προϊόντων της Θράκης και των εξ Ευρώπης εισαγομένων. Είναι αφετηρία της σιδηροδρομικής γραμμής των Ανατολικών Σιδηροδρόμων και ευρίσκεται στο 444 χιλιόμετρο της σιδηροδρομικής γραμμής Θεσ/νικης Δεδεαγατς
Απέχει της Αίνου ητις κείται ΝΑ του Δεδεαγατς περί τα 10 μίλια και της Μακρης ητις κείται προς Δ του Δεδεαγατς περι τα 10 χιλιόμετρα.
Παράγει δημητριακούς καρπούς και βελανίδια. Οι κάτοικοι επιδίδονται εις την ναυτιλία και το εμπόριο. Συνδέεται σιδηροδρομικώς αφ ενός μεν μετά της Θεσ/νίκης αφ ετέρου δε μετά της Κων/πόλεως Αδριανουπόλεως μετα των πέριξ χωρίων δ΄αμαξιτών οδών, δια θαλάσσης με όλους τους λιμένας του Αιγαίου, της Μεσογείου και άλλων θαλασσών. (Εικόνα 5, 6 & 7)
ΑΡΧΑΙ:
Διοικητικαί: Νομαρχία. Οικονομική Εφορία, Λιμεναρχείο, Τελωνείο, Πρωτοδικείο, Ειρηνοδικείο, Ερμηνευτικό γραφείο.-
Δημογεροντία: Πρόεδρος Επίσκοπος Αργυρουπόλεως Γερμανός, Μέλη: Ζαφειριαδης Αγγ., Κοίδης Δ., Κορδέλλης Κ., Παπασταυρου Νικ.-
Δημοτικαί: Δήμαρχος Εμμανουήλ Αλτιναλμάζης, πρόεδρος Δημ. Συμβουλίου Ν. Παπασταύρου, Σύμβουλοι: Χ#Σαφετ βέης, Κ. Ιωάννου, Μ. Κανετσος, Κ. Ασταρτζιαν, Ν. Ταπάκωφ, Φ. Λεονταρίδης Σ. Συμπάρης, Θ. Παυλίδης, Δημ. Ιατρός, Α. Γιώτας.-
Στρατιωτικαί αρχαί: Φρουραχείον Επιμελητείας βάσεως.-
Αστυνομικαί αρχαί: Μοιραρχία.-
Ιαματικά Λουτρά: Βορείως του Δεδεαγατς και εις το 12ο σιδηροδρομικόν χιλιόμετρον της σιδηροδρομικής γραμμής Αδριανουπόλεως ευρίσκονται τα θειούχα ιαματικά λουτρά των Φερών.-
Λέσχαι: Στρατιωτική λέσχη.-
Σύλλογοι: Σύλλογος κτλ Λαϊκός Πολιτικός «Σύλλογος κυριών και Δεσποινίδων», πρόεδρος Λεονταρίδου Άννα, Σύνδεσμος «Νέων δεδέαγατς» Πρόεδρος Τερζης Αν.-
Τράπεζαι: (Υποκαταστήματα) «Εθνικής» διευθυντής Στεφανίτσης Ιωάννης «Λαικής» ανταποκριτής Γανώσης Γ. «Αθηνών» Ανταποκριτής Ζαφειριαδου Αδελφοί.-Συγκοινωνία: Σιδηροδρομική σταθμός γραμμής Θεσ/νικης-Κωνσταντινουπόλεως εις το 487ον χιλιόμετρο .Είς Γιουμουλτζίναν 110 χιλ.Β.Δ. Είς Αίνον και Μάκρην οδοί αμαξιταί 30 περίπου χιλ.εκάστη. Προς τα λοιπά κέντρα οδοί βατοί. Προς Αδριανούπολιν και Κωνανταντινούπολιν σιδηροδρομικώς, θαλασσίως προς όλους τους λιμένας Ελλάδος Τουρκίας, Ευρώπης.-
Ταχυδρομείον. Τηλεγραφείον.-
Φάρος εν τω λιμένι στρεφόμενος, εντάσεως ακτινοβολίας 18 ναυτικών μιλίων.-
Προϊόντα: Δημητριακά, δέρματα, αμύγδαλα, βάλανοι, καπνά, οίνοι, ξυλάνθρακες σηροτροφικά ων γίνεται ευρεία εξαγωγή. Μέγα εμπόριο διαμετακομίσεως.-
Ναοί: Ελληνικός «Άγιος Νικόλαος».1 Αρμενικός 1 καθολικός 1 βουλγαρικός .Τζαμιά 2.-
Έφοροι σχολών: Αντύπας Π., Κανετσος Μιχ., Παπαθανασίου Κων.-
Σχολεία: Γυμνάσιον.Μαθηταί 120 και μαθητριαι 50. Μικτή Δημοτική σχολή: Μαθηταί 325. Μαθήτριαι 195. Νηπιαγωγείον. Νήπια 175.-
Αρμενική Κοινότης: Εκκλησία μία ιερεύς 1, σχολείον εν(1)μικτόν. μαθηταί μαθήτριαι 45 διδάσκαλος είς(1) διδασκάλισσα μια(1), πρόεδρος κοινότητος Αγκοπ Ασταρτζιαν, αντιπρόεδρος Γκαρ Ναζαριάν.-
Ισραηλιτική κοινότης: Συναγωγή μια(1) ραβίνος είς(1) Σολομών Αζουζ, σχολείον εν(1)μαθηταί, μαθητριαι περι τους 35 διδάσκαλος είς(1) Πρόεδρος κοινότητος Γιακό Μπαζούλ, αντιπρόεδρος Γιονταφ Ματαζόν, Ταμίας Ιακωβ Μαγκρισιο, Γραμματεύς Μωις Χατεμ, Σύμβουλοι Ραφαελ Λεβι και Μιχαελ Ρειτάν. Αναπληρωματικός σύμβουλος Ηλίας Καρασσο.-
Μουσουλμανική Κοινότης: Υπήρχαν δύο(2)τεμένοι ατινα εκάησαν επι Βουλγάρων. Εντός του ενός εσυνάχθησαν προς σωτηρίαν των οικογένειαι Τούρκων, οι δε Βούλγαροι το πυρπόλησαν ομού με τας καταφυγούσας οικογενείας εντός αυτού. Ηδη τη αρωγή της Ελληνικής Κυβερνήσεως επανακτιζεται.Υπάρχει είς Μουφτης και είς Χοτζας. Πρόεδρος κοινότητος Χατζη Σαφετ Ζαδε Σαιτ., Μουφτής Χαφουλ Ισμαηλ, Ιμάμης Χατζη Χαλιλ.-
Επαγγελματίαι:
Άλατος έμποροι: Υιοι Φωτιαδη και Σια.-
Αλευρόμυλοι: Κλεανθίδης Γ.-
Αλευρων έμποροι: Γανωσης Γ. Γιορτζης και Καρακώστας, Κλεανθίδης Γ., Κριτου Π., Μπατζακα Αδελφοί, Υιοι Φωτιαδη και Σια, Χατζηκώστα Αδελφοί.-
Αλιπαστων ιχθύων έμποροι: Υιοι Α.Παπαθανασίου και Σια, Χαμπούρης Μ.-Αντιπροσωπείαι: «ΑΒΕΖΑΠ» και "Οινάνθης" αντιπρόσωποι Υιοι Φωτιάδη και Σια.-
Οινοπνευματοποιίας: «Καμπά» αντ/πος Γιαννόπουλος Γ. "Νεστλε" διευθυντής Φριντζ Λανδις «Ανώνυμος Γαλλική Εταιρεία Pariς-Maroc» διευθυντής Μιχαηλίδης Αστ. Χρηστίδης Γ.-«Εταιρίας Οίνων και Οινοπνευμάτων - χημικών Προϊόντων και Λιπασμάτων» αντ/πος Κανέτσος Χ.και Υιοί.-Αποικιακά: (Εισαγωγείς και Εξαγωγείς)-Γανωσης Γ.Ζαφειριαδου Αδελφοί Καρακώτσος και Γκιώρτζης Νικολαίδης Π. και Α.Μαντσιδη Δ και Σια, Μπατζακα Αδελφοί, Πρωτοσυγγελου Κ και Σια, Υιοι Φωτιάδη και Σια, Χατζηκώστα Αδελφοί, Τερζης Α. Παπαθανασίου Α. και Υιοί & Σια.-
Αργυραμοιβεία:Αβραάμ Χατεμ και Υιοί, Α.Οχανεσιαν, Σολομών Μπρονσταιν.-
Αρχιτέκτονες: Δαδανης Ν. Καλογήρου Ι., Μαδυτινός, Μπομποτσης Αν. Χατζέλας Ν.-
Ασφαλιστικαί Εταιρείαι: «Γαλλικός Φοίνιξ», «Αλκυών», «Αγγλικόν Λουδ» Πράκτωρ Χαμπουρης Α. και Υιοί «Ανατολή Ζωής» πράκτωρ Κανέτσος Χ.και Υιοί «Ουνιόν» πράκτωρ Κορτέλης και Υιοί, Χατεμ, «Φονσιέ» πράκτωρ Κουκουσέλης Κ.& Σια «Γενικαί Ασφάλειαι Γαλλίας» πράκτωρ Φημερέλης Μ. «Γενικαί Ασφάλειαι Τεργέστης», «Εθνική Ενωσις Κωνσταντινουπόλεως» πράκτωρ Ματαλόν Μιτρανι και Γκερόν, «Κυκλαδική» πράκτωρ Γκιωρτζης και Καρακώτσος, Αρβανιτιδης Σωτ. και Κ.Ιβάνωφ.-
Ατμοπλοικαί Εταιρείαι: «Εθνική Ατμοπλοία» πράκτωρ Φημερέλης Μ. «Ελληνική Εταιρεία Θαλασσίων Επιχειρήσεων» πράκτωρ Δαλαβέρα Αδελφοί, «Ιονική Ατμοπλοΐα» πράκτωρ Χαμπούρης Α.και Υιοι «Κατράκης Γ.» πράκτωρ Φωτιάδης Υιοι και Σια «Κρητική Ατμοπλοΐα» Π.Δαμουλακη, πράκτωρ Χαμπουρης Α. και Υιοι «Πανταλέων» πράκτωρ Εφημερέλης Κ. «Ατμοπλοΐα Σταματοπούλου» πράκτωρ Κανέτσος Χ. και υιοί, Αντιπρόσωποι των εν Κωνσταντινουπόλει και Θεσσαλονίκη «Fratelli Rossi & Co» Ματαλόν Μιτράκ και Γκερόν.-
Βαλανιδίων έμποροι: Γανώσης Γ., Λεονταρίδης Χ.-
Βιβλιοδετεία: Σακελλαρίδου Αδελφοί.-
Βιβλιοπωλεία και Χαρτοπωλεία: Αθανασόπουλος Ιωάννης, Σακελλαρίδου Αδελφοί, Μιχράν Σισακιάν.-Δερμάτων ακατέργαστων έμποροι: Ιωαννιδης Κ. και Λεονταρίδης Φ.-
Δερμάτων κατεργασμένων: έμποροι (εισαγωγείς): Λίρος Νικ.Νικολαιδης Π. και Α.Παπουτσάκης Χαράλαμπος.-
Δημητριακών έμποροι: Γανώσης Γ., Κλεανθίδης Γ. Λεονταρίδης Χαρ.
Δικηγόροι: Βασιλειάδης Αλ. Κόντος Αριστ., Λεφάκης Ζ., Λιανουδάκης, Μανατός και Σαραβελάκης, Μητσόπουλος Βασίλειος.-
Έτοιμα ενδύματα: Χατέμ Αβραάμ και Υιοί.-
Ελαίων και σαπώνων έμποροι: Γανώσης Γεώργιος, Μαρτίνη Αδελφοί και Π.Ανδρέου Παπουτσάκης Χαράλαμπος, Σιταράς Ευστ. & Υιοί, Χρηστίδης Γεώργιος (Σάπωνες καπνά ξηροί καρποί).-
Εφημερίδων πρακτορεία: Αθανασόπουλος Ιωάννης.-
Επιπλοποιεία: Βλαχόπουλος Α Γεωργαντά Αδελφοί, Δημητρακόπουλος Σταύρος, Γρηγορίου Ευστ.Κιόρογλου Σ. Κοτζίδης Μ.-
Ζαχαροπλαστεία: Αποστολίδης Γεωρ., Γκιρτζης Ελευθ., Καραστελόπουλου Αδελφοί, Χρυσοχοίδης Γ.-
Ζυθοποιίας Αντιπρόσωποι: «Όλυμπος Νάουσα» αντιπρόσωποι Γεωργιάδου Αδελφοί και Σια ( διαρκής παρακαταθήκη ζύθου «Ναούσης»).-
Ζυθοπωλεία: Γκιρτζής Ελευθ., Παυλίδης Κ., Σοφιανόπουλου Αδελφοί.-
Ζύθου εισαγωγείς: Γεωργιάδης και Σια αντιπρ. εργοστάσιου Ναούσης- Θεσ/νικης.-
Ιατροί: Αποστολίδης Ι., Γιώτας Α.Δουλμάς Γ. Καλούδης Ι. Καλπακτσιαν Αρτίν, Λεφάκης Π., Μαστραφίδης Δημ.-
Καπνοπωλεία: Αλμπερ Μπεχαρι, Αμπαλαφιαν Βατάλης Μπαλουλ, Ματαλόν Σαδι Οβανεσιαν Αλκ. Ταβανιώτης Αθ. και Ζαν Δεμερτζιαν, Χρηστίδης Γεώργιος.-
Καπνεμπόρων αντιπρόσωποι: «Βάρκα» Γιαννόπουλος Γεώργιος.-
Καφενεία: Καραμανλής Αν. Καψάλης Αποστολος, Μαυρόπουλος Νικ., Νικήτας Γ. Κλίμης Αν. Σοφιανόπουλου Αδελφοί, Φραντζη Κριτού και Σια.-
Κυτίων χάρτινων: (κατασκευασταί): Σακελαρίδου Αδελφοί.-
Μαίαι: Μαίρη Ηλίεβα, Σμαράγδα Κουρμπέτη, Πολίτου Κατίνα.-
Μοδίσται: Ζαχαρίου Ευαγ., Κοκκίνη Μαριάνθη, Στρογγυλού Ελένη Μακαρατζή Λ., Μπάκα Χρ., Φωκιανού Αναστασία, Χαραλαμπούλη Ελπινίκη.-
Μεσίται Γενικού Εμπορίου: Αρβανιτίδης Σωτ. και Κ.Ιβάνωφ, Ζωίδης και Σια, Μελιτζάνης Ι., Ματαλόν Μιτρανί και Γκερόν, Παπαδοπουλος Αθ. Προέδρου Δ. και Δ.Αθανασίου.-
Ναυτικών ειδών έμποροι: Πομάκης Γεώργιος Σιναχειρης Βασ.-
Δημητριακών έμποροι: Γανώσης Γ., Κλεανθίδης Γ. Λεονταρίδης Χαρ.
Δικηγόροι: Βασιλειάδης Αλ. Κόντος Αριστ., Λεφάκης Ζ., Λιανουδάκης, Μανατός και Σαραβελάκης, Μητσόπουλος Βασίλειος.-
Έτοιμα ενδύματα: Χατέμ Αβραάμ και Υιοί.-
Ελαίων και σαπώνων έμποροι: Γανώσης Γεώργιος, Μαρτίνη Αδελφοί και Π.Ανδρέου Παπουτσάκης Χαράλαμπος, Σιταράς Ευστ. & Υιοί, Χρηστίδης Γεώργιος (Σάπωνες καπνά ξηροί καρποί).-
Εφημερίδων πρακτορεία: Αθανασόπουλος Ιωάννης.-
Επιπλοποιεία: Βλαχόπουλος Α Γεωργαντά Αδελφοί, Δημητρακόπουλος Σταύρος, Γρηγορίου Ευστ.Κιόρογλου Σ. Κοτζίδης Μ.-
Ζαχαροπλαστεία: Αποστολίδης Γεωρ., Γκιρτζης Ελευθ., Καραστελόπουλου Αδελφοί, Χρυσοχοίδης Γ.-
Ζυθοποιίας Αντιπρόσωποι: «Όλυμπος Νάουσα» αντιπρόσωποι Γεωργιάδου Αδελφοί και Σια ( διαρκής παρακαταθήκη ζύθου «Ναούσης»).-
Ζυθοπωλεία: Γκιρτζής Ελευθ., Παυλίδης Κ., Σοφιανόπουλου Αδελφοί.-Ζύθου εισαγωγείς: Γεωργιάδης και Σια αντιπρ. εργοστάσιου Ναούσης- Θεσ/νικης.-
Ιατροί: Αποστολίδης Ι., Γιώτας Α.Δουλμάς Γ. Καλούδης Ι. Καλπακτσιαν Αρτίν, Λεφάκης Π., Μαστραφίδης Δημ.-
Καπνοπωλεία: Αλμπερ Μπεχαρι, Αμπαλαφιαν Βατάλης Μπαλουλ, Ματαλόν Σαδι Οβανεσιαν Αλκ. Ταβανιώτης Αθ. και Ζαν Δεμερτζιαν, Χρηστίδης Γεώργιος.-
Καπνεμπόρων αντιπρόσωποι: «Βάρκα» Γιαννόπουλος Γεώργιος.-
Καφενεία: Καραμανλής Αν. Καψάλης Αποστολος, Μαυρόπουλος Νικ., Νικήτας Γ. Κλίμης Αν. Σοφιανόπουλου Αδελφοί, Φραντζη Κριτού και Σια.-
Κυτίων χάρτινων: (κατασκευασταί): Σακελαρίδου Αδελφοί.-
Μαίαι: Μαίρη Ηλίεβα, Σμαράγδα Κουρμπέτη, Πολίτου Κατίνα.-
Μοδίσται: Ζαχαρίου Ευαγ., Κοκκίνη Μαριάνθη, Στρογγυλού Ελένη Μακαρατζή Λ., Μπάκα Χρ., Φωκιανού Αναστασία, Χαραλαμπούλη Ελπινίκη.-
Μεσίται Γενικού Εμπορίου: Αρβανιτίδης Σωτ. και Κ.Ιβάνωφ, Ζωίδης και Σια, Μελιτζάνης Ι., Ματαλόν Μιτρανί και Γκερόν, Παπαδοπουλος Αθ. Προέδρου Δ. και Δ.Αθανασίου.-
Ναυτικών ειδών έμποροι: Πομάκης Γεώργιος Σιναχειρης Βασ.-Μονοπωλίων Αποθήκη: (καπνών-σιγαρέτων) Δανιήλ Κωνσ.-
Νεωτερισμών και Υφασματοπωλεία: Αποστόλου Αδελφοί, Αντύπας Θ., Π. Αβραάμ Χατέμ και Υιοί, Ζακ Μακρισιο, Μπιλμετζογλου Ευαγ. «Καμέλια» Σταθόπουλος Μιχ., Τουντζής Χρ.-
Ξενοδοχεία ύπνου: «Αμερική» Γκιρτζής Ελευθ. «Αβέρωφ» Ποάλας και Παπαϊωάννου «Ανατολική Ρωμυλία» Κουγκουσακος Ι. Γ, «Κωνσταντινούπολις» Μπουμποπουλος Δημ.-
Ξενοδοχεία ύπνου: «Αμερική» Γκιρτζής Ελευθ. «Αβέρωφ» Ποάλας και Παπαϊωάννου «Ανατολική Ρωμυλία» Κουγκουσακος Ι. Γ, «Κωνσταντινούπολις» Μπουμποπουλος Δημ.-
Ξενοδοχεία φαγητού: «Αμερική» Καραμανλής Αντ. «Γαλλία» Τζιβανάκη Αν. «Θεσσαλονίκη» Καπράνης Γεώργιος «Πανελλήνιον» Μαγκριτιτς Τασιαν.- 
Ξυλείας οικοδ. έμποροι: Υιοι Παπαθανασίου και Σια, Σαρβαλής Αντώνιος.-
Οδοντίατροι: Χατζηβασιλείου Σμαρ.-
Οινοπνευματοποιίας εργοστάσια: Ηλία Χρ. και Υιοί, Μαντούδης Δημ.& Σια Μαλαματίνας Κ., Παπατζελουδάκης Ευστρ., Τριανταφύλλου Τρ.-
Οίνων φυσικών: (εισαγωγείς ) Ηλίας Χρ. & Υιοί, Παπαδάκης Κ. Γεωργ., Κριτού Π., Τριανταφύλλου Τριαντάφυλλος.-
Οινοπνευματοπωλεία: Γκαρμουνη Κ., Ζωγράφος Αρ., Μαλαματίνας Κ., Τριανταφύλλου Τρ., Τζιμας Ιωάννης.-
Παγοποιίας εργοστάσια: Γεωργιάδου Αδελφοί και Σια.-
Παντοπωλεία: Αθανασίου Π.Ανθρακιδης και Κεχαγιας,Βιτάλης Μπαλονα, Βασιλικού Π., Γραμματικού Θ. και Δουκιδου Ζ., Κανανής Μ., Καραμπετσιαν Μ. Κωνος, Γεωργ. Λαλέτας και Σια, Μανωλίκα Ι και Σια, Μπατζάκα Αδελφοί, Μπεριγιαννάκης Ι., Γ. Μπόμπης, Σ.Τ., Παταβαλής και Πλακίδης, Παντελέων Σ.Π. Πουμάκης Ελευθέριος, Πολυμένη Αδελφοί, Πρωτόπαπας Α.Θ., Ταπάκης Νικ., Σιναχείρης Βασ., Τσαγκαραδιώτης Π., Χριστοφή Αδελφοί.-
Παραγγελιοδόχοι: (αντιπροσωπείαι Γενικού Εμπορίου) Αστρίδης Κ., Αρβανιτίδης Σωτ. και Ιβανωφ Κ., Γανώσης Γεώργιος, Ζωίδης και Σια Κανέτσος Χρ. & Υιοί, Ματαλόν Μιτρανι και Γκερον, Νικολαιδης Α. και Π. Παπαδάκης Γεωργ. Φωτιάδης Κ & Υιοί και Σια, Χρηστίδης Γ., Προέδρου Δ., Δ. Αθανασίου.-
Ραπτομηχαναί: Εταιρεία «Σιγγερ» Αντ/πος Μπορν και Σια.-
Ραφεία: Γιουβαλάκης Λάμπρος, Βουτσάς Π., Ιωαννίδης Α., Κυριακίδης Ιακ. Κουβάτσος και Υιός.-
Σιδηρικών έμποροι: Γκαραμπεζ Σιζιαν.-
Σιδηρουργεία: Κιρκοριαν Μανουκ, Μαυροειδής Ε και Χαμηλάκης Ι., Τοτέλας Αθ.-
Τυπογραφεία: Σακελλαρίδου Αδελφοί.-
Τυρέμποροι: Παπαθανασίου Α και Υιοί & Σια, Παπουτσάκης Χαρ.-
Υποδηματοποιεία: Βεκίδης Δ., Γκαραμπετ Ναζαριαν & Σια, Ζαχαρίου Στ., Καραμπουγιούκας Π., Κατσώνης Κ Μανταφούνης Χαρ., Μινογκιαν Μ., Μπαχτσιβανογλου Γ.Χ, Πλιάουζερ Δημ.-
Φαρμακεία: Αποστολίδης Στ., Ανδρόνικος Π.-
Φωτογραφεία: Κοκκινέλης Ιωάν., Παναγιωτου Α.και Κ.-
Ψιλικών ειδών: Ανδρεάδου Αδελφοί, Αβραάμ Μεβραχ, Σισακιάν Μιχ.-
Ψυγεία: Γεωργιάδου Αδελφοί και Σια.-
Η εμποροεπαγγελματική δραστηριότητα της εποχής διαγράφεται ανάγλυφα στον ανωτέρω οδηγό του 1921 όταν στην πόλη κατοικούσαν 6.800 κάτοικοι. Το διαμετακομιστικό εμπόριο του Δεδεαγατς εξυπηρετούσαν 3 τράπεζες και 3 αργυραμοιβοί 25 αντιπροσωπείες και 10 ασφαλιστικές εταιρίες, 7 Εμπορομεσίτες και εκτελωνιστές .Υπήρχαν 5 έμποροι οικοδομών και ναυτικών ειδών 10 έμποροι αποικιακών και εγχωρίων προϊόντων 19 παντοπώλες 7 υφασματέμποροι λειτουργούσαν 8 ξενοδοχεία και πανδοχεία, 14 εστιατόρια καφενεία και ζαχαροπλαστεία, 4 Σιδηρουργοί και 14 ραφτάδες και υποδηματοποιοί, και κοντά σ΄αυτά δούλευε πλήθος τεχνιτών αλλά και επιστήμονες 5 αρχιτέκτονες 7 Δικηγόροι 7 γιατροί και 2 φαρμακοποιοί.
Ξυλείας οικοδ. έμποροι: Υιοι Παπαθανασίου και Σια, Σαρβαλής Αντώνιος.-
Οδοντίατροι: Χατζηβασιλείου Σμαρ.-
Οινοπνευματοποιίας εργοστάσια: Ηλία Χρ. και Υιοί, Μαντούδης Δημ.& Σια Μαλαματίνας Κ., Παπατζελουδάκης Ευστρ., Τριανταφύλλου Τρ.-
Οίνων φυσικών: (εισαγωγείς ) Ηλίας Χρ. & Υιοί, Παπαδάκης Κ. Γεωργ., Κριτού Π., Τριανταφύλλου Τριαντάφυλλος.-
Οινοπνευματοπωλεία: Γκαρμουνη Κ., Ζωγράφος Αρ., Μαλαματίνας Κ., Τριανταφύλλου Τρ., Τζιμας Ιωάννης.-
Παγοποιίας εργοστάσια: Γεωργιάδου Αδελφοί και Σια.-
Παντοπωλεία: Αθανασίου Π.Ανθρακιδης και Κεχαγιας,Βιτάλης Μπαλονα, Βασιλικού Π., Γραμματικού Θ. και Δουκιδου Ζ., Κανανής Μ., Καραμπετσιαν Μ. Κωνος, Γεωργ. Λαλέτας και Σια, Μανωλίκα Ι και Σια, Μπατζάκα Αδελφοί, Μπεριγιαννάκης Ι., Γ. Μπόμπης, Σ.Τ., Παταβαλής και Πλακίδης, Παντελέων Σ.Π. Πουμάκης Ελευθέριος, Πολυμένη Αδελφοί, Πρωτόπαπας Α.Θ., Ταπάκης Νικ., Σιναχείρης Βασ., Τσαγκαραδιώτης Π., Χριστοφή Αδελφοί.-
Παραγγελιοδόχοι: (αντιπροσωπείαι Γενικού Εμπορίου) Αστρίδης Κ., Αρβανιτίδης Σωτ. και Ιβανωφ Κ., Γανώσης Γεώργιος, Ζωίδης και Σια Κανέτσος Χρ. & Υιοί, Ματαλόν Μιτρανι και Γκερον, Νικολαιδης Α. και Π. Παπαδάκης Γεωργ. Φωτιάδης Κ & Υιοί και Σια, Χρηστίδης Γ., Προέδρου Δ., Δ. Αθανασίου.-
Ραπτομηχαναί: Εταιρεία «Σιγγερ» Αντ/πος Μπορν και Σια.-
Ραφεία: Γιουβαλάκης Λάμπρος, Βουτσάς Π., Ιωαννίδης Α., Κυριακίδης Ιακ. Κουβάτσος και Υιός.-
Σιδηρικών έμποροι: Γκαραμπεζ Σιζιαν.-
Σιδηρουργεία: Κιρκοριαν Μανουκ, Μαυροειδής Ε και Χαμηλάκης Ι., Τοτέλας Αθ.-
Τυπογραφεία: Σακελλαρίδου Αδελφοί.-
Τυρέμποροι: Παπαθανασίου Α και Υιοί & Σια, Παπουτσάκης Χαρ.-
Υποδηματοποιεία: Βεκίδης Δ., Γκαραμπετ Ναζαριαν & Σια, Ζαχαρίου Στ., Καραμπουγιούκας Π., Κατσώνης Κ Μανταφούνης Χαρ., Μινογκιαν Μ., Μπαχτσιβανογλου Γ.Χ, Πλιάουζερ Δημ.-
Φαρμακεία: Αποστολίδης Στ., Ανδρόνικος Π.-
Φωτογραφεία: Κοκκινέλης Ιωάν., Παναγιωτου Α.και Κ.-
Ψιλικών ειδών: Ανδρεάδου Αδελφοί, Αβραάμ Μεβραχ, Σισακιάν Μιχ.-
Ψυγεία: Γεωργιάδου Αδελφοί και Σια.-
Η εμποροεπαγγελματική δραστηριότητα της εποχής διαγράφεται ανάγλυφα στον ανωτέρω οδηγό του 1921 όταν στην πόλη κατοικούσαν 6.800 κάτοικοι. Το διαμετακομιστικό εμπόριο του Δεδεαγατς εξυπηρετούσαν 3 τράπεζες και 3 αργυραμοιβοί 25 αντιπροσωπείες και 10 ασφαλιστικές εταιρίες, 7 Εμπορομεσίτες και εκτελωνιστές .Υπήρχαν 5 έμποροι οικοδομών και ναυτικών ειδών 10 έμποροι αποικιακών και εγχωρίων προϊόντων 19 παντοπώλες 7 υφασματέμποροι λειτουργούσαν 8 ξενοδοχεία και πανδοχεία, 14 εστιατόρια καφενεία και ζαχαροπλαστεία, 4 Σιδηρουργοί και 14 ραφτάδες και υποδηματοποιοί, και κοντά σ΄αυτά δούλευε πλήθος τεχνιτών αλλά και επιστήμονες 5 αρχιτέκτονες 7 Δικηγόροι 7 γιατροί και 2 φαρμακοποιοί.ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ
Πηγές:
1. Εφημερίδες Μακεδονία
2. Αναμνήσεις εκ Θράκης - 1920 - 22 Κ. Γεραγά
3. Θρακική Στοά - Λεύκωμα Θράκης - Μακεδονίας έτος 1932
4. ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΚΥΡΙΕΡΗ - ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ & ΣΙΑ (έκδοση 1921-Αθήναι)
4. Φωτογραφική Συλλογή: Γεωργίου Π. Αλεπάκου
eus320x240.jpg)
Πολύ διαφωτιστικό κείμενο.
ΑπάντησηΔιαγραφή